Astronauten worden tijdens ruimtevluchten geconfronteerd met unieke gezondheidsproblemen. Hoewel blootstelling aan straling, verlies van botdichtheid en veranderingen in het gezichtsvermogen vaak worden besproken, is bewegingsziekte een minder besproken punt van zorg. Deze verontrustende aandoening kan zowel in de ruimte als tijdens cruciale landingen toeslaan, waardoor de veiligheid en operaties van de bemanning worden belemmerd.
De meeste mensen krijgen wel eens last van wagenziekte, van autoritten tot achtbanen in pretparken. Het treedt op wanneer tegenstrijdige signalen de hersenen bereiken vanuit onze sensorische systemen. Ons vestibulaire systeem, dat beweging en evenwicht waarneemt, komt niet overeen met wat onze ogen zien of hoe ons lichaam verwacht te bewegen op basis van eerdere ervaringen. Deze mismatch veroorzaakt misselijkheid en desoriëntatie.
Dit verklaart waarom het staren naar een boek tijdens het autorijden je misselijk kan maken, maar uit het raam kijken helpt. Je hersenen krijgen consistente input: ze zien de wereld vervagen zoals het hoort als je beweegt.
Ruimtevlucht: een geheel nieuw niveau van zintuiglijke onenigheid
De ruimte voegt nog een extra laag complexiteit toe aan deze vergelijking. In een baan om de aarde ervaren astronauten microzwaartekracht – feitelijk nulzwaartekracht. Hun vestibulaire systeem mist de gebruikelijke zwaartekrachtsignalen van de aarde, waardoor een fundamentele botsing ontstaat met de diepgewortelde verwachtingen van hun hersenen.
Dit leidt tot bewegingsziekte in de ruimte, die tot de helft van alle astronauten kan treffen tijdens hun eerste verblijf in de ruimte. De symptomen variëren van misselijkheid en duizeligheid tot braken en vermoeidheid, en dat allemaal tijdens het uitvoeren van complexe taken aan boord van een kwetsbaar ruimtevaartuig.
Terug naar beneden: een nieuw type reisziekte
Maar de problemen houden niet op wanneer een astronaut terugkeert naar de aarde. Omdat capsules vaak in woelig water terechtkomen, worden astronauten geconfronteerd met een nieuwe ronde van zintuiglijke verwarring terwijl ze zich aanpassen aan de zwaartekracht. Dit staat bekend als terrestrische readaptatie-reisziekte. Stel je voor dat je je probeert te concentreren op noodprocedures terwijl je vecht tegen misselijkheid door ongelijke golven en een terugkerend gevoel van gewicht.
Naast medicatie: een virtuele oplossing?
Momenteel vertrouwen de meeste ruimtevaartorganisaties op medicijnen tegen misselijkheid om reisziekte tijdens ruimtevluchten te bestrijden. Deze medicijnen hebben echter nadelen, zoals slaperigheid en potentieel voor verminderde effectiviteit in de loop van de tijd.
Onderzoekers zijn op zoek naar alternatieven, en een veelbelovende weg is virtual reality (VR). Onderzoek door een team van lucht- en ruimtevaartingenieurs suggereert dat het manipuleren van visuele input met VR-headsets de bewegingsziekte bij astronauten tijdens splashdowns aanzienlijk zou kunnen verminderen.
Een voorruitweergave vanuit een virtueel venster
In deze experimenten werden deelnemers onderworpen aan bewegingen die de overgang tussen zwaartekrachtomgevingen en ruwe oceaangolven nabootsten. De ene groep droeg standaard VR-headsets die geen visuele signalen van beweging vertoonden – het equivalent van vastzitten in een auto zonder uit het raam te kijken. Een andere groep zag een virtueel ‘zijraam’-beeld dat de wereld nabootste die op natuurlijke wijze langs hen heen bewoog terwijl ze in gesimuleerde golven dobberden. Een derde groep kreeg een meer verfijnd ‘voorruit’-beeld: dit omvatte zowel de huidige als de geprojecteerde toekomstige beweging, zoals vooruitkijken tijdens een roadtrip.
De resultaten waren overtuigend. De groep zonder visuele signalen had het meeste last van misselijkheid en had aanzienlijk meer uitval als gevolg van ziekte. Degenen met uitzicht op de zijruit vertoonden een gematigde verbetering, maar degenen met uitzicht op de voorkant deden het het beste: ongeveer 90% voltooide de gesimuleerde golfbeweging zonder voortijdig te hoeven stoppen.
Een veiligere splashdown: voordelen die verder gaan dan ruimtevluchten
Deze bevindingen suggereren dat ruimteagentschappen de slopende bewegingsziekte met maar liefst de helft kunnen verminderen door de beweging van de capsule te volgen en deze te projecteren op VR-headsets die astronauten dragen tijdens het neerstorten. In geval van nood kunnen deze headsets snel worden verwijderd.
Dit onderzoek komt niet alleen astronauten ten goede, maar heeft ook potentiële toepassingen voor iedereen die vatbaar is voor reisziekte, denk aan passagiers op lange vluchten, treinen of boten waarbij uit het raam kijken niet altijd haalbaar is.
De zoektocht naar een medicijnvrije oplossing voor deze veel voorkomende maar ontwrichtende aandoening lijkt veelbelovende bondgenoten te hebben gevonden in technologie en virtuele omgevingen.
